Wprowadzenie
W Polsce infrastruktura wysokich parków, przeznaczonych głównie do rozrywki, jest na stosunkowo wysokim poziomie. Niskie parki linowe (Low ropes courses – LRC) stanowią najczęściej „trasę dla małych dzieci” w istniejących obiektach. Traktowane są jak gorsze i prostsze od tras wysokich. Tymczasem możliwości wykorzystania niskich parków linowych jest bardzo wiele. Są one prostsze w montażu i obsłudze, tańsze oraz bardziej uniwersalne. Można je wykorzystywać do rozrywki i rekreacji jednak ich największy potencjał tkwi w wykorzystaniu działań na nich jako uzupełnienia treningów, warsztatów oraz szkoleń grupowych.
Skąd się wzięły parki linowe?
Początek ćwiczeń w parkach linowych przypominających te, z których korzystamy dzisiaj, przypada na lata czterdzieste XX wieku. Ćwiczenia zmysłów oraz sprawności fizycznej na równoważniach, lianach, mostach linowych oraz naturalnych przeszkodach są aktywnościami występującymi w różnych kulturach od dawna. Szczegółową historię parków linowych opisałam w artykule Działania w parkach linowych – rozrywka czy edukacja? w książce Przygoda w edukacji i edukacja w przygodzie. Outdoor i adventure education w Polsce, red. Agnieszka Bąk, Agnieszka Leśny, Ewa Palamer-Kabacińska.
W latach siedemdziesiątych XX w. ćwiczenia indywidualne i grupowe z wykorzystaniem parków linowych weszły na stałe do metod tzw. Experiential Education (pedagogiki przeżyć, pedagogiki przygody, outdoor education) i zyskały dużą popularność m.in. dzięki rozpowszechnieniu ich przez organizację Project Adventure, która zajmowała się upowszechnianiem i włączaniem tej metody do systemu edukacji formalnej w USA. Od lat osiemdziesiątych XX w. zastosowaniem parków linowych w treningach zainteresowały się korporacje. Powstały stowarzyszenia (skupiające zarówno pedagogów, jak i instruktorów rekreacji ruchowej, turystów, sportowców, przyrodników), których celem jest udoskonalanie samej konstrukcji parków jak i opracowywanie ćwiczeń, dzięki którym aktywność w parkach linowych to nie tylko miła rozrywka na świeżym powietrzu, ale też okazja do rozwoju oraz integracji. Liderem wciąż jest Project Adventure, który specjalizuje się w tworzeniu konstrukcji o przeznaczeniu edukacyjnym dla konkretnych grup:
„Najlepszy park linowy to niekoniecznie taki, który jest najwyższy, najnowszy czy najdroższy. Najlepszy park, a co nawet ważniejsze – program realizowany w nim, to taki, który został zaprojektowany w oparciu o cele edukacyjne stawiane członkom konkretnej grupy.” (http://www.pa.org/challenge-course-design)
Z czasem parki linowe przejęła branża rozrywkowa. Stąd w Polsce znamy je głównie jako atrakcje w miastach nastawionych na turystykę i nazywamy „małpimi gajami”. Na Zachodzie odróżnia się parki, które służą głównie rozrywce, tzw. adventure parks oraz kompleksy bardziej tradycyjne, nastawione na rozwój i edukację. Parki linowe są tam często tylko częściami ośrodków outdoor education, które goszczą grupy młodzieżowe czy tzw. „zielone szkoły”[7].
Istnieje wiele rodzajów parków linowych. Dzieli się je na wysokie i niskie, stałe i mobilne, ryzykowne i rekreacyjne, przygodowe i tradycyjne – w zależności od przyjętych kryteriów. Najbardziej rozpowszechnionym kryterium podziału jest zaproponowane przez Simona Priesta i Michalea Gassa[8], którzy dzielą parki na niskie (z ang. low ropes course), czyli takie, w których uczestnik wymaga jedynie asysty trenera ze względu na względnie niski montaż lin, oraz wysokie (z ang. high ropes course), gdzie wymagana jest asekuracja w uprzęży wspinaczkowej oraz kask.
W Polsce ten podział przebiega inaczej, a kluczową kategorią jest trasa przejścia, a nie wysokość jej zamontowania[9]. Wyróżnia się m.in. trasy rekreacyjne, trasy dla dzieci, trasy edukacyjne, niskie trasy, trasy widokowe.
Przykłady niskich parków linowych
Niskie parki linowe występują w wielu różnych odmianach
Konstrukcje mobilne
Bardzo popularne w zachodniej Europie ze względu na uniwersalność ich wykorzystania. Montowanie ich jest stosunkowo proste i tanie. Nie jest wymagne żadne zezwolenie, jedynie odpowiednie umiejętności trenerów (w Polsce szkolenia z zakładania i działania w takich parkach organizuje Pracownia Nauki i Przygody). Bardzo łatwo jest dostosować konstrukcje do wymagań konkretnego terenu i celów jakie stawia się przed grupą. Mobilne parki linowe wykorzystuje się najczęściej do treningów i imprez plenerowych. Ze względu na zwiększającą się w Polsce popularność mądrych imprez integracyjnych oraz szkoleń dla pracowników – niskimi parkami linowymi coraz bardziej interesuje się branża HR.
Zdjęcia treningów na niskim parku linowym Pracowni Nauki i Przygody
Więcej o mobilnym parku linowym Pracowni Nauki i Przygody przeczytasz tu: >>>
Stacjonarne konstrukcje plenerowe
To rozwiązanie często spotykane przy ośrodkach treningowych, szkoleniowych oraz konferencyjnych. Jego zaletą jest fakt, że najczęściej montuje się taki park na palach (choć można również na rosnących drzewach), przez co można go umiejscowić właściwie wszędzie. Ciekawe rozwiązania konstrukcyjne sprawiają, że dość zaawansowany park linowy może zajmować stosunkowo mało miejsca. Niestety jego budowa jest znacznie droższa i bardziej skomplikowana – za to obiekt może służyć przez lata.
Przykład stacjonarnego parku linowego w ośrodku szkoleniowym na Islandii, gdzie w ogóle nie występują wysokie drzewa
Konstrukcje indoor (wewnętrzne parki linowe)
Ze względu na rosnącą popularność parków linowych opracowano technologię budowy takich obiektów we wnętrzach. Buduje się je w wersji stacjonarnej w szkołach, obiektach sportowych, czy obiektach rozrywki oraz w wersji mobilnej np. w centrach handlowych lub w innej, zadaszonej przestrzeni. Konstrukcje takie służą przede wszystkim rekreacji.
Przykład projektu wewnętrznego, stacjonarnego parku linowego (Project Outdoor Polska)
Przykład projektu wewnętrznego, mobilnego parku linowego w centrum handlowym (Project Outdoor Czechy)
Linowe place zabaw
Linowe place zabaw stają się w Polsce bardzo popularne. Dają więcej możliwości niż tradycyjne obiekty linowe, które na naszych placach zabaw pojawiły się już wiele lat temu. Linowe place zabaw buduje się głównie w okolicach szkół i przedszkoli, aby zachęcać do rekreacj dzieci korzystające z przerw na boiskach. Najczęściej zaleca się, aby zabawa na tych obiektach odbywała się pod nadzorem nauczyciela, ale buduje się również parki jako obiekty wolnostojące. W zachodniej Europie można je często spotkać np. na polach leśnych czy w parkach gdzie wypoczywają swobodnie rodziny z dziećmi.
Przykład polskiego linowego placu zabaw (Project Outdoor Polska)
Przykład niemieckiego linowego placu zabaw w ośrodku edukacji ekologicznej (Actionworx)
Obiekty specjalistyczne
W Europie i USA dostrzegalny jest wyraźny trend budowania obiektów możliwych do wykorzystania przez osoby niepełnosprawne fizycznie. Inspiracją do tych działań są m.in. żaglowce przystosowane do żeglugi osób poruszających się na wózkach. Skoro na wózku można wjechać na bukszpryt czy być wciągniętym na reje – to znaczy, że można korzystać też z atrkacji towarzyszących niskim parkom linowym.
Przykład niemieckich konstrukcji przystosowanych dla niepełnosprawnych (Actionworx)
Potencjał edukacyjny przejść linowych
Korzyści płynące z uczestnictwa w programach „przygodowych” zawierających przejścia linowe zostały dość dobrze zbadane i opisane. Tematyka przejść linowych jest mocno ugruntowana w teorii. Najczęściej opisywane korzyści wynikające z ćwiczeń i zabaw na przejściach linowych to[18]:
– wzrost poczucia własnej wartości,
– poprawienie umiejętności podejmowania decyzji,
– wypracowywanie nowych sposobów komunikacji,
– nauka respektowania trudności i ograniczeń innych ludzi,
– ćwiczenie umiejętności bycia liderem,
– umiejętność podejmowania i oceny ryzyka,
– nauka budowania zaufania do innych ludzi,
– poprawa strategicznego i kompromisowego poszukiwania rozwiązań dla konkretnych
problemów,
– nauka współpracy i działania w zespole,
– ćwiczenie kreatywności,
– poprawa motywacji do nauki poprzez zabawę,
– uwrażliwienie na otaczającą przyrodę,
– refleksja nad miejscem człowieka w przyrodzie,
– redukcja zachowań ryzykownych, w tym stosowania używek, jak marihuana czy alkohol[19],
– wspieranie działań o charakterze socjoterapeutycznym1[20].
Infrastruktura projektowana specjalnie z myślą o celach edukacyjnych może zwiększyć korzyści, jakie przynosi przygoda na przejściach linowych. Przejścia projektowane są w taki sposób, aby nie dało się ich przejść samodzielnie. Odbywają się tam gry i ćwiczenia wymagające współpracy.
Niskie parki linowe w Polsce
W Polsce powoli upowszechniają się działania edukacyjne wykorzystujące mobilne niskie parki linowe. Od 2012 roku odbywają się kursy budowy i działań w niskich parkach linowych według standardu ERCA, a sprzęt wykorzystywany do budowy niskich przejść linowych staje się coraz dostępniejszy. Rosnąca popularność dyscypliny slackline (chodzenie i triki wykonywane na taśmie rozpiętej pomiędzy dwoma obiektami) również przyczynia się do zwiększenia zainteresowania niskimi parkami linowymi, ponieważ aktywności te można z powodzeniem łączyć. Z elementów charakterystycznych dla niskich parków linowych korzystają m.in. harcerze budujący często mosty linowe nad rzekami, czy organizacje surwiwalowe. Istnieją również organizacje pozarządowe promujące rozwój tej metody edukacji, jaką stwarzają parki linowe, np. Pracownia Nauki i Przygody czy Centrum Edukacji Nieformalnej – Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Człowieka oraz firmy, np. Doświadczalnia. Działania z niskim parkiem linowym, jako element programu pedagogiki przygody, podejmowane są m.in. przez Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapeutyczny „SOS” w Warszawie, jako element wspierania procesu socjoterapeutycznego wychowanków.
Agnieszka Leśny, 29.01.2015
Bibliografia
[7] Przykładem takiego ośrodka jest Szadowo Młyn, związane z Wielką Orkiestrą Świątecznej Pomocy, http://szadowomlyn.pl/; dostęp: 31.01.2014.
[9] Por. Za W. Łubkowska, M. Paczyńska-Jędrycka, M. Bobik, Standardy bezpieczeństwa w parkach linowych [w] red Z. Dziemianko, A. Kusztelak, Edukacja dla bezpieczeństwa. Szkoła-Turystyka-Rekreacja, WWSHiU, Poznań 2013, s. 294.
[15] A. Ewert, Outdoor adventure and self-concept: A research analysis, Center of Leisure Studies University of Oregon, Eugene 1983, s. 27.
[16] M. McKenzie, How are Adventure Education Program Outcomes Achieved?: A review of the literature,
„Australian Journal of Outdoor Education” 2000, Vol. 5 No. 1, s. 22 i n.
[17] Ciekawą próbę uzupełnienia tej luki podjęły H. Lee Gillis i Elizabeth Speelman, zestawiając ze sobą wyniki 44 projektów badawczych realizowanych w USA w ciągu ostatnich dwudziestu lat, w których w sumie wzięło udział blisko trzy tysiące uczestników, co wydaje się stosunkowo dużą próbą w obszarze badań nurtu outdoor/adventure education.
[18] J. Neuman J., Education and learning through outdoor activities, IYNF 2004. Czechy; D. Prouty, J. Panicuccu, R. Collinson, Adventure Education, Theory and Applications, Human 2007, Kinetic.; K. Rohnke, Ropes Courses: A Constructed Adventure Environment [w:] Adventure Education. Venture Publishing ,red. J. Miles, S. Priest, 1990, USA; A. Leśny, Parki linowe w edukacji – możliwości budowania kapitału społecznego w lesie, Studia i Materiały CEPL w Rogowie R. 15, zeszyt 34 /1/2013 s. 65 i n.
[19] B. Rudesill, Ropes Course Training Manual, materiał wewnętrzny YMCA Camp St. Croix, 2003, s. 6.
[20] A. Leśny, Outdoor education jako wsparcie socjoterapii, Portal ngo.pl,; http://warszawa.ngo.pl/wiadomosc/958129.html; dostęp: 11.02.2014.
[23] Zainteresowanych tą tematyką odsyłam do artykułu mojego autorstwa Parki linowe w edukacji – możliwości budowania kapitału społecznego w lesie, Studia i materiały CEPL SGGW w Rogowie R.15, zeszyt 34/1/2013.
[24] Portal Polskie Parki linowe, http://polskieparkilinowe.pl/mapa; dostęp: 31.01.2014.
[25] Portal Project Outdoor, http://trollandia.pl/pl/artykul/dla-nauczycieli-213.html ; dostęp:31.01.2014. Tekst przytoczono in extensr; powinno być „motywowanie” a nie „motywacja” drugiej osoby.
źródła zdjęć:
http://www.parkilinowe.pl/general_newses/showgeneralnews/78/1
http://www.parkilinowe.pl/general_newses/showgeneralnews/77/1
http://actionworx.de/
