Zakończyliśmy jeden z największych, realizowanych do tej pory projektów fundacji „Wygrywaj wolontariat” . Celem projektu było wzmocnienie potencjału organizacji obywatelskich, poprzez propagowanie i zwiększanie wiedzy o konkretnych kompetencjach nabywanych przez wolontariuszy w nich działających.
W ramach projektu powstała gra planszowa i wariant „do druku” oraz online (do którego zmotywowała nas pandemia ;]); seria artykułów eksperckich oraz materiały video.
Do sprawy podeszliśmy niezwykle poważnie i przygotowaliśmy profesjonalny raport badawczy na podstawie przeprowadzonych rozgrywek gry oraz wywiadów (n=35) z koordynatorami i uczestnikami (pobierz pełen raport).
Profil organizacji w projekcie
Organizacje, które wzięły udział w projekcie stanowiły przekrój podmiotów z prawie całej Polski. Rozkład uczestnictwa w projekcie jest dość równomierny i pokazuje, że z grą udało się dotrzeć do prawie wszystkich regionów Polski, z przewagą organizacji ulokowanych w największych ośrodkach miejskich (Warszawa, Wrocław, Kraków, Aglomeracja Śląska, Poznań i w dalszej kolejności Gdańsk oraz Łódź). Wśród uczestników projektu przeważały organizacje średnie (od 6 do 30 wolontariuszy) i duże (powyżej 30 wolontariuszy). Warto zaznaczyć, że liczba wolontariuszy była kryterium kwalifikującym do projektu – chcieliśmy dotrzeć do organizacji realizujących wolontariat długoterminowy z kilkorgiem wolontariuszy i koordynatorem/liderem/organizatorem wolontariatu.
W przeważającej mierze do projektu zgłosiły się organizacje zajmujące się edukacją i wychowaniem – w dużej mierze lokalne hufce i chorągwie harcerskie, ale także stowarzyszenia zajmujące się promocją nowoczesnych metod edukacji czy fundacje prowadzące wyspecjalizowane zajęcia edukacyjne. Dużą grupę stanowią organizacje zajmujące się pomocą społeczną i usługami socjalnymi, a także pokrewną działalnością związaną ze wsparciem osób chorych i niepełnosprawnych a także z ochrona zdrowia. Zauważalną grupę w projekcie stanowią także organizacje zajmujące się rozwojem lokalnym oraz kulturą i sztuką.
Czego dowiedzieliśmy się o organizacjach w projekcie?
Analizując typy organizacji korzystających z gry „Wygrywaj Wolontariat” można zauważyć, że dominowały wyraźnie dwa modele wolontariatu – „rozwojowy” – związany z realizacja projektów i działań w obszarze edukacji i rozwoju regionalnego, a także „pomocowy”, związany ze wsparciem osób najbardziej potrzebujących – chorych, niepełnosprawnych czy wykluczonych społecznie.
Dane demograficzne podawane o wolontariuszach rozgrywających grę „Wygrywaj Wolontariat” wskazują, że organizacje biorące udział w projekcie miały mocno sfeminizowane grono wolontariuszy (ponad ¾ biorących udział w grze), a wolontariuszami była najczęściej młodzież i młodzi dorośli. W kontekście kompetencji dane te pokazują, że wolontariat ma znaczenie jako istotny sposób podnoszenia kompetencji nie tylko dla osób rozpoczynających pracę (osoby w wieku 18-24 lata), ale także dla grupy młodych dorosłych mających już jakieś doświadczenie zawodowe lub wracających (np. po okresie wychowania dziecka) na rynek pracy.
Doświadczenia wskazywane jako istotne dla wolontariatu przez uczestników raportowanych rozgrywek pokazały, że wolontariat to przede wszystkim praca w grupie, związana z organizacją wydarzeń, edukacją i twórczością. Ważnym elementem wolontariatu jest także praca fizyczna lub aktywność fizyczna (np. prowadzenie zajęć sportowych lub organizacja imprez turystycznych). Dużą grupę stanowią także doświadczenia związane z pomocą innym (opieką bezpośrednią, kwestowaniem, działalnością związaną z niesieniem pomocy w sytuacjach zagrożenia).
Objęte badaniem organizacje mniej więcej w połowie przypadków korzystają z jakichś form wsparcia organizacyjnego, obejmujących szkolenia, kursy, konferencje, wsparcie mentoringowe innych organizacji oraz Centrów Wolontariatu, Agencji Rozwoju Regionalnego i instytucji samorządowych. Dla większości organizacji (ponad 3/4 wskazań w wywiadach jakościowych) „Wygrywaj Wolontariat” jest pierwszym profesjonalnym narzędziem szkoleniowo-warsztatowym dotyczącym pracy wolontariuszy.
Czego dowiedzieliśmy się o kompetencjach?
W zakresie umiejętności, jakich rozwój wskazali uczestnicy gry w kontekście odbytego wolontariatu widoczna była dominacja umiejętności miękkich. Dopiero na 14 pozycji pojawia się wskazanie dotyczące umiejętności stricte technicznych. Pierwsze 13 pozycji zajmują kompetencje miękkie/społeczne, z wyraźną dominantą w postaci rozwinięcia umiejętności współpracy z innymi osobami (47 wskazań).
Dane te pokazują, że niezależnie od bardzo zróżnicowanej specyfiki organizacji i różnych doświadczeń wolontariuszy, główne korzyści kompetencyjne z bycia wolontariuszem są uniwersalne i obejmują zakres umiejętności pożądanych na rynku pracy, a jednocześnie w ograniczonym stopniu rozwijanych w ramach tradycyjnie pojętej edukacji instytucjonalnej.
Przemyślenia uczestników gry koncentrowały się głównie wokół współpracy, integracji i budowy sieci kontaktów. Spośród odpowiedzi o nacechowaniu negatywnym zauważalna była odpowiedź wskazująca na niedocenianie wolontariuszy i poczucie, że wykonują oni pracę, którą w sumie powinno wykonywać państwo, a wolontariat jest indywidualnym wysiłkiem, które te niedostatki państwa rekompensuje.
W kategorii odczucia dominowały odczucia pozytywne, związane z poczuciem przynależności, dumy i poczucia, że sprostało się wyzwaniu. Wskazuje to na ważną rolę jaką może pełnić wolontariat, który pozwala zdobyć lub odzyskać pewność siebie i świadomość swoich mocnych stron, co jest szczególnie ważne dla osób wchodzących na rynek pracy lub wracających na niego po przerwie spowodowanej wychowaniem dziecka, chorobą lub innymi okolicznościami życiowymi. Odpowiedzi jednoznacznie negatywne (poczucie zmęczenia, wypalenia) były obecne w małym stopniu.
Koordynatorzy prowadzący grę wskazywali w raportach z rozgrywek, że gra istotnie przyczynia się do budowy świadomości nabywania kompetencji w wolontariacie, i że po rozgrywce widoczny jest u wolontariusza wzrost refleksyjności w zakresie znaczenia wolontariatu w kontekście funkcjonowania na rynku pracy. Tylko w 1,7% przypadków (2 wskazania) ocena gry w tym kontekście była jednoznacznie negatywna.
Jak organizacje korzystały z gry?
W czasie trwania projektu (6 miesięcy), przeważały organizacje, które rozegrały 2 rozgrywki (był to wymóg formalny ;]). Jednak pod koniec projektu, pojawiły się organizacje, które zaczęły regularnie korzystać z gry „Wygrywaj Wolontariat” jako elementu podsumowania współpracy z wolontariuszem i pogłębiania rozumienia przez wolontariuszy świadomości nabywanych w trakcie wolontariatu kompetencji.
Mocne strony gry
Główne zalety gry wskazywane podczas wywiadów i w raportach z rozgrywek obejmują:
- Bardzo dużą swobodę jaką gra daje w prowadzeniu rozmowy z wolontariuszem i łatwość z jaką pozwala się otworzyć rozmówcy;
- Wzrost świadomości kompetencji zdobywanych w toku wolontariatu dzięki udziałowi w rozgrywce;
- Atrakcyjną i angażująca formę rozgrywki;
- Wysoki poziom refleksyjności możliwy do uzyskania za pomocą gry;
- Możliwość dotarcia za pomocą gry do początkowo nieuświadomionych motywacji i doświadczeń wolontariuszy;
- Możliwość zdobycia nowej wiedzy o organizacji obejmującej:
- Ocenę poziomu motywacji i zaangażowania wolontariuszy po przeprowadzonych projektach;
- Informacje o percepcji działań organizacji przez wolontariuszy z punktu widzenia zgodności z wyobrażeniami sprzed podjęcia wolontariatu;
- Dotarcie do ukrytych zasobów kompetencji nieuświadomionych na poziomie koordynatora wolontariatu;
- Wpływ wolontariatu na szeroko pojęte postawy i zachowania społeczne wolontariuszy (zwiększenie otwartości i śmiałości w relacjach społecznych, wzrost empatii);
- Rozpoznanie potrzeby realizacji działań integracyjnych;
- Łatwość prowadzenia rozmów o różnych formach wolontariatu w oparciu o grę (projekt, wolontariat krótkoterminowy, wolontariat długoterminowy, rozmowa z potencjalnymi wolontariuszami);
- Jakość wykonania i trwałość komponentów oraz łatwość przenoszenia zestawu i użycia go w różnych miejscach (w przypadku wersji papierowej);
- Gra porządkuje zdaniem koordynatorów wiedzę o nabywanych na wolontariacie kompetencjach, a także pomaga wolontariuszom uświadomić sobie ich wartość na rynku pracy;
- Wysoką ocenę uzyskała wersja elektroniczna gry, umożliwiająca rozgrywkę zdalną wymuszoną poprzez pandemię COVID-19. Została ona jednak doceniona także przez organizacje o zdecentralizowanej strukturze, w których większość wolontariatu, także w warunkach poza pandemicznych, realizowana jest przy minimalnym kontakcie z koordynatorem.
Zbiór artykułów dla koordynatorów
W ramach projektu powstało 5 artykułów, napisanych przez „wewnętrznych” i „zewnętrznych” ekspertów. Dwójka autorów pochodzi wprost ze świata biznesu – na czym nam bardzo zależało, aby pokazać jak wolontariat może być postrzegany na rynku pracy. Dwa teksty powstały wprost na „zamówienie” koordynatorów zebranych na wewnętrznej grupie na Facebooku (teskst 3 i 4), co pozwoliło odpowiedzieć na realne potrzeby konkretnych organizacji w projekcie.
1. Co wiesz korzyściach z wolontariatu w Twojej organizacji? (Agnieszka Leśny), zawierający ogólne informacje o potrzebie badania kompetencji nabywanych w wolontariacie oraz różne metody/źródła z których można korzystać
2. Rzecz o kompetencjach, o karate (choć to za dużo powiedziane) i o rynku pracy. Ale głównie o kompetencjach. (Anna Zielińska-Wolfigiel), zawierający przyjęte definicje kompetencji, porównanie podejścia bazującego na kompetencjach w biznesie i sektorze organizacji pozarządowych.
3. Wolontariusze się budują (Tomasz Kosiorek). Scenariusz możliwej rozmowy z wolontariuszem, przybliżający możliwość głębszego rozmawiania o kompetencjach.
4. Jak pisać w CV o wolontariacie? (Radek Czahajda). Bardzo praktyczne przykłady jak ujmować doświadczenie wolontariatu w swoim curriculum vitae na podstawie rozmwó z ekspertami z biznesu.
5. Co wiemy o kompetencjach w wolontariacie? (Marcin Łączyński) Artykuł przybliżający istniejące badania o kompetencjach w wolontariacie i możliwe perspektywy badawcze.
Co dalej?
Chcemy zrobić wszystko, aby utrzymać serwis internetowy (umożliwiający rozgrywki online i pobranie gry do samodzielnego wydruku) do 5 lat oraz utrzymać grupę na Facebooku tak długo jak to będzie możliwe i potrzebne. Zachęcamy do przekazania nam darowizny na ten cel lub objęcie go wsparciem sponsorskim.
Niewykorzystane egzemplarze gry przekazaliśmy do Narodowego Instytutu Wolności w celu dystrybucji do najaktywniejszych organizacji oraz dystrybuujemy je sami.
Zaprojektowaliśmy również warsztat pogłębiający wykorzystanie gry w organizacji.
Agnieszka Leśny, Marcin Łączyński, Wiktoria Jasińska
